Piotrkowskie Starostwo (historycznie)

Urząd starosty pojawił się na ziemiach polskich na początku XIV w. Do upadku I Rzeczypospolitej i rozbiorów zakres jego kompetencji ulegał zmianom. Podstawowym zadaniem starosty grodowego było przede wszystkim sprawowanie, w imieniu króla, na terenie powiatu (ziemi) władzy sądowniczej. Stał na czele sądu grodzkiego, do którego jurysdykcji należało rozpatrywanie spraw gardłowych (czyli takich za które szlachcic mógł być skazany na śmierć).

Były to tzw. cztery artykuły starościńskie – podpalenie, napad na dom innego szlachcica, rozbójnictwo i gwałt na szlachciance. Starosta miał również kompetencje policyjne (m.in. odpowiadał za bezpieczeństwo na drogach) oraz egzekucyjne (wykonanie wyroków sądów wszystkich instancji na podległym mu terytorium). Starosta oprócz bezpieczeństwa wewnętrznego, odpowiadał za bezpieczeństwo zewnętrzne. Do jego kompetencji należało między innymi dbanie o właściwy stan grodów i zamków na terenie powiatu (ziemi).

Starostwo grodowe piotrkowskie powstało w 1569 r. poprzez wydzielenie go ze starostwa sieradzkiego. Siedzibą starosty był zamek królewski w Piotrkowie, który w tym czasie powoli przestawał pełnić funkcję rezydencji monarszej. Pierwszym znanym nam starostą piotrkowskim był Piotr Dunin Szpot, który po raz pierwszy pojawia się z tym urzędem w 1571 r. Był nim szesnaście lat, do 1587 r. Starostą piotrkowskim o najkrótszej kadencji był następca Dunina Szpota, Andrzej Zebrzydowski. Był nim zaledwie niecały rok, od lutego do września 1588 r. Po nim starostą został Zygmunt Myszkowski (1588-1599), wybitny polityk i dyplomata. Ponad dwadzieścia lat (w okresie od 1600 do 1621 r.) starostą był Maksymilian Przerębski, dyplomata, dworzanin królewski, marszałek sejmu w 1613 r. Po nim starostwo objął dworzanin królewski Olbracht Starołęski, Był on jak się wydaje najdłużej piastującym ten urząd w okresie przedrozbiorowym, bo aż 39 lat (1621-1650). W latach 1651-1683 starostami byli Ossollińscy - Mikołaj (1651-1657) oraz jego synowie Jerzy (1658-1659) i Stanisław (1661-1683). Najsłynniejszym starostą piotrkowskim był Stefan Czarniecki, wielki wódz i bohater czasów potopu szwedzkiego (1660-1661).

W końcu XVII w. starostwo piotrkowskie dzierżył przez kilkanaście lat (1684-1697) Michał Warszycki, który m.in. odbudował zamek piotrkowski po zniszczeniach z czasów wojen szwedzkich. Był to „człowiek wojenny” – brał udział we wszystkich konfliktach zbrojnych w które była zaangażowana Rzeczypospolita w II poł. tegoż wieku. Podczas „potopu” walczył pod rozkazami Stefana Czarnieckiego. Był także uczestnikiem wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667. Podczas wyprawy wiedeńskiej dowodził jako rotmistrz własną chorągwią husarską w bitwach pod Wiedniem i pod Parkanami. Kolejnym starostą piotrkowskim był syn Michała Warszyckiego – Jerzy Antonii Warszycki (1697-1733).

Po Warszyckich starostami piotrkowskimi przez blisko 20 lat byli Ponińscy: ojciec Antonii (w latach 1734-37), poeta barokowy i działacz polityczny, a następnie jego syn Józef Ludwik (1738-1752), wielokrotny poseł na sejm i dyplomata.

Przez sześć lat (1752-1758) starostą w Piotrkowie był Paweł Michał Mostowski, konfederat barski, rotmistrz chorągwi husarskiej. Po nim siedemnaście lat (1758-1775) urząd ten piastował Jacek Małachowski, działacz polityczny, wielokrotny marszałek izby poselskiej, członek Komisji Edukacji Narodowej, założyciel fabryki fajansu i porcelany w Ćmielowie.

Ostatnim piotrkowskim starostą czasów przedrozbiorowych był Jan Duklan Przyłuski (1775-1793), rotmistrz chorągwi 2. Brygady Kawalerii Narodowej, poseł na Sejm Wielki, na którym uchwalono Konstytucję 3 Maja.

Starostwa grodowe i starostowie zniknęły wraz zaborami.

CDN……